İşten çıkarma değil personel sadeleştirme

Amerikalı gayrimenkul kralı Donald Trump sunduğu televizyon şovu The Apprentice'de yenilenlere acımasızca "kovuldun" diyordu. Programın 'Çırak' adıyla yayınlanan Türkiye versiyonunda Tuncay Özilhan'ın tercihi ise "seninle çalışmak istemiyorum" ifadesinden yanaydı. Program "kovuldun" kelimesi Japonca'da yer almadığı için Japon TV dünyasında kendine yer bulamamıştı. Ancak yaşanan kriz gösteriyor ki "kovuldun" kelimesini kullanmayan sadece Japonlar değil. Son yaşanan krizle birlikte yöneticiler mecbur kaldıkları kitlesel tensikatlarla ilgili açıklama yaparken "işten çıkarma" ifadesini kullanmamak için birbirinden ilginç ve yaratıcı tanımlara başvuruyor. "Şirketi forma sokma" ve "personel sadeleştirme" bunlardan sadece birkaçı.
Aslında birisine "işten çıkarıldın" demekle "artık ekip arkadaşlarımızdan biri değilsin" demek arasında verdiği acı açısından hiç bir fark bulunmuyor. Örneğin 'kovulan' biriyle 'şirketle ilişiği kesilen' diğerinin alacağı tazminat oranı farklılık göstermiyor. Diğer yandan bu ifadeler yönetimin samimiyetiyle ilgili şüphe uyandırdığı gibi geride kalanların şirkete olan bağlılıklarını azaltmaktan öteye gitmiyor. Hatta araştırmalar yöneticilerin önemli bir konuyu üstü kapalı sözlerle açıklamasının insanları daha çok kızdırdığını gösteriyor.

En yaratıcı yönetim dili Silikon Vadisi'nde
Uzmanlar üst düzey yöneticilerin kitlesel işten çıkarmaların vereceği zararı en aza indirgemek için bu tür bir kapalı bir jargon kullandıklarını söylüyor. Stanford Üniversitesi'nden kurumsal davranış uzmanı Prof. Robert Sutton, "Hassasiyeti yüksek bir şey yapmak üzereyseniz daha az dikkat çekmek için sıkıcı bir dil kullanırsınız" diyor. Sutton'a göre "iş gücünde daralma", "istenilen ölçüye gelme" ya da "düzenleme" gibi yumuşak terimler de bir tür savunma mekanizması. Sutton "Birine kötü bir şey yaptığınızda kaçamak dil kullanmak araya mesafe koymanıza yardımcı olur" diyor.

Silikon Vadisi şirketleri ise bu konudaki en yaratıcı yönetim dilini yaratanlardan. Tesla Motors'un CEO'su Elon Musk'ın elektrikli araba fabrikasındaki yüzde 10'luk tensikatla ilgili "Özel Kuvvetler Felsefesi" ifadesini kullanması gibi… Sutton'a göre bu şirketlerin içinde bulunduğu sektörün en önemli sermayesi insan hayal gücü ve yaratıcılığı. Dolayısıyla mevcut ve daha sonra işler düzeldiğinde alacakları yetenekleri ellerinde tutmak için bir yöntem olarak üstü kapalı dil kullanıyorlar.

"Her şey kontrol altında"
Yöneticiler bunu yaparken, özellikle de resesyon dönemlerinde, her şeyin kontrolleri altında olduğu, mantıklı tercihler yaptıkları imajını yaratmak istiyor. Çünkü ekonominin iyi gitmediği bu dönemlerde en iyi çalışanları elde tutmak çok daha zor. İşten çıkarmalar aralıksız devam ederken daha yaratıcı ve hesaplı üstü kapalı açıklamaların yolda olduğunu öngörmek o kadar da zor değil. Kullanılan bu dil borsa yatırımcılarının çark etmesini engellemeye yardımcı olabilir ancak işten atılanları daha fazla 'mutlu' etmediği ortada.

İşten çıkarma yerine ne dediler?
►Yeniden yapılanma: American Express kasım ayında iş gücünün yüzde 10'una tekabül eden 7.000 kişiyi işten çıkartırken CEO Kenneth Chenault bunun "yeniden yapılanma" planının bir parçası olduğunu söyledi.

►Maliyetleri iyileştirme: Fidelity Investment'ın başkanı Rodger Lawson çalışanlara gönderdiği e-posta ile 1.300 kişilik tensikatı "maliyetleri iyileştirme" planı olarak tanımladı.

►Özel Kuvvetler Felsefesi: Tesla Motors'un CEO'su Elon Musk Silikon Vadisindeki elektrikli araba şirketindeki işten çıkarmalarla ilgili "Özel Kuvvetler Felsefesi" ifadesini kullandı.

►Personel sadeleştirme: eBay'de ekim ayındaki 1.500 kişilik tensikat süreci "personel sadeleştirme" olarak tanımlandı.

►Şirketi forma sokma: Ekim ayında Yahoo'nun CEO'su Jerry Yang çalışanlarına attığı e-postada iş gücünün yüzde 10'unun işten çıkarılmasının şirketi "forma sokmak" için yapıldığını yazdı.

►İnsan sermayesini yeniden dengelemek: 'The No Asshole Rule' adlı yönetim kitabının yazarı Bob Sutton'a okuyucularından gelen bir örnek. Kaynağı ve hangi şirkette söylendiği bilinmiyor.

►Çalışan nüfusunu sinerjiyle yeniden yapılandırma: Nokia Siemens CEO'su Simon Beresford-Wylie'nin 3.000 kişilik tensikat operasyonuyla ilgili yaptığı yazılı açıklamadan…


(Fortune ve BNET'ten derlenmiştir)
Hüsniye Güngör
www.isteinsan.com.tr