Umut defilesi

Gezegenin belki de en göz alıcı kadını, Oscar ödüllü Angelina Jolie, oyunculuk ve yönetmenlik yaptığı tüm o yıllar boyunca hiçbir moda şovuna gitmemiş. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) Özel Temsilcisi, geçtiğimiz Haziran'da Nairobi'deki bir mülteci kampını ziyaret ettiği sırada yaşadığı ilk front row deneyimi için şöyle diyor; "Daha önce hiç defileye katılmamıştım. Ancak bu tam benlik bir defileydi: Yaşadıklarından sonra başını dik tutan, kendi kültür ve tasarımlarını ortaya koyan, güzeller güzeli kızlar, vahşice saldırıya uğramış dişiliklerini yeniden bulmanın nasıl mümkün olabileceğini gösteriyorlar." Jolie'nin Dünya Mülteciler Günü'nde ziyaret ettiği kamp; Somali, Güney Sudan ve bölgedeki diğer savaş mağduru ülkelerden kaçan 13-23 yaş arasındaki genç kız ve kadınların bakımını üstlenen sivil toplum örgütlerinden RefuSHE tarafından yönetiliyor.

"Tanıştığım bütün kızlar ya ailelerinden ayrılmış ya da anne-babalarının öldürülmesine tanık olmuşlar" diyor Jolie. "Hemen hepsi cinsel şiddet yaşamış ve pek çoğu tecavüze uğradıktan sonra doğum yapmış." RefuSHE, rehberlik ve sığınma imkanı sağlamasının yanı sıra çokdisiplinli bir eğitim programı yürütüyor. Örneğin, BMMYK'nın desteğiyle, genç kadınlara batik boyamaya benzeyen geleneksel Doğu Afrika tekniğiyle rengarenk şallar yapmayı öğretiyor. Bu da mültecilere, finansal bağımsızlıklarını kazanmalarını sağlayabilecek bir pazarlama becerisi kazandırıyor. Eşarpların satışından elde edilen gelirin tamamı tekrar programa ve programın zanaatkarlarına yatırılıyor; öyle ki, 2010'dan bu yana yüzde 70'e yakını kendi kendini idare eder hale gelmiş.

Jolie, seyircilerin yerlerinden kaldırılıp modellerle birlikte dans ettirildiği defile için, "Kızların zanaatlarını ve kültürlerini çok etkileyici bir şekilde temsil ettiklerini düşündüm" diyor. Program aynı zamanda zanaatkar mültecilerin piyasaya erişimini sağlamayı hedefleyen BMMYK girişimi MADE51'ın bir parçası. Şu sıralar MADE51, Kuzeybatı Kenya'da, Jolie'nin kızlar için bir okul yaptırdığı Kakuma Mülteci Kampı'nda ve yakınındaki Kalobeyei Yerleşkesi'nde yaşayan zanaatkarların yaptığı yeni çanta serisiyle RefuSHE'nin ürün yelpazesini genişletmesine yardım ediyor. Nairobi'de elde boyanıp Kakuma'ya yollanan kumaşları, buradaki ustalar tote, shopper ve clutch çantalara dönüştürüyorlar. Ardından çantalar, bir grup Etiyopyalı zanaatkar tarafından üzerlerine boncuk işlenmek üzere Kalobeyei'ye gönderiliyorlar.

"Mülteci topluluklarında, çalışamadığı ya da çalışmasına izin verilmediği için harcanan pek çok yetenek var" diyor Jolie. Hayatının ilk yedi yılını Kakuma'da geçirmiş 20 yaşındaki yarı Somalili, yarı Amerikalı model Halima Aden, RefuSHE programının girişimci kadınların değiş-tokuş ekonomisi yapabildikleri ve birbirlerine destek olabildikleri, kamp hayatını çekilir kılan bir girişim olduğunu düşünüyor ve, "Annemin de kampta böyle bir imkana sahip olabilmesini isterdim" diyor. "Bir mülteci olarak, bazen dünyada söz hakkın yokmuş gibi hissediyorsun. O yüzden artık kadınların kendi kaderlerine hükmedebildiklerini görmek çok güzel. Öğrendikleri zanaatı yanlarında götürebilirler çünkü bilgi hep sizinle kalır."

Programı çeşitlendirerek ve farklı kamplara yayarak, RefuSHE maksimum sayıda mülteciye hünerlerini kullanma ve gelir elde etme imkanı tanıyor ki, bu özellikle iklimi tarıma elverişli olmayan Kenya köyleri için çok önemli. MADE51'ın tahminine göre, eğer perakendeciler de işin içine girer ve sipariş verirlerse, sadece Kenya'da 12.000 yeni iş potansiyeli ortaya çıkacak. Jolie, Ruanda'daki sepet ustalarından Afgan kilim dokumacılarına, MADE51'dan yararlanabilecek 70 ülkeden mülteci-zanaatkar topluluğuna işaret ederek, "Buna benzer daha çok girişime ihtiyacımız var" diyor. "Hiç kimse mülteci olmayı ya da yardımla yaşamayı istemez. Onlar da hepimiz gibi onurlu, faydalı hayatlar sürmek istiyorlar. O yüzden, umarım bu sadece bir başlangıçtır." Alison S. Cohn